Doğum Kontrol Yöntemleri

GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ MODERN YÖNTEMLER NELERDİR?

Hormonal Yöntemler;

• Kombine oral kontraseptifler (Hap)
• Enjekte edilen kontraseptifler (İğne)
• Vajinal halkalar • Minihaplar
• Post koital haplar (Ertesi gün hapı)
• Deri altı kapsüller (implantlar)

Rahim içi araçlar (Spiral);

• Bakırlı rahim içi araçlar
• Hormonlu rahim içi araçlar

Bariyer yöntemler;

• Kondom (kadın kondomu, erkek kondomu)
• Sperm öldürücüler
• Diyafram

Cerrahi Yöntemler;

• Tüp ligasyonu (Kadında tüplerin bağlanması)
• Vazektomi (Erkekte tohum kanallarının bağlanması)

GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ HAPLAR

• Kadınlık hormonu içeren haplar, her gün bir adet alındığında kadının yumurtalıklarından, yumurta hücresinin çıkmasına engellenmiş olur ve rahim ağzındaki salgıları kalınlaştırarak spermin geçip rahme ulaşmasını önler.
• Düzenli kullanırsa çok etkilidir. Kullanımı kolaydır.
• Adet kanaması sırasındaki ağrıyı azaltır, adet dönemlerinin düzenli olmasını ve adet kanaması miktarını azaltarak, kansızlığın önlenmesine yardımcı olur. Rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruyucudur. Kullanımı kolaydır.
• Hapa başlamadan önce bir sağlık kuruluşuna danışılması gerekmektedir.

Kimler Kullanamaz?

• Halen gebe ve gebelik şüphesi olanlar.
• Meme kanseri veya meme kanseri öyküsü olanlar.
• Geçmişte veya halen tromboembolik yada diğer damar hastalığı olanlar.
• Genital organ kanseri olanlar.
• Kalp hastalığı veya kuşkusu olanlar.
• Akut karaciğer hastalığı olanlar.

GEBELİKTEN KORUYUCU ENJEKSİYONLAR (İĞNELER)

• Ayda bir ya da üç ayda bir yapılan iğnelerin, içerdiği hormon çok küçük miktarlarda kana karışır ve yumurta hücresinin oluşumunu engelleyerek, rahim ağzında bulunan salgıları koyulaştırıp sperm geçişini güçleştirerek gebeliği önler.
• Cinsel ilişkiye etkisi yoktur. • Rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruyucudur.
• Adet kanaması öncesindeki gerginliği ve ağrıyı azaltır, adet kanaması miktarını azaltarak, kansızlığın önleyebilir.
• Üç aylık olanlar için yöntem bırakıldığında gebeliğin geri dönüşü gecikebilir (ortalama 10 ay)
• İğne kullanımından önce mutlaka bu yöntemin kişiye uygun olup olmadığını açısından sağlık kuruluşuna danışılması ve muayene(tansiyon, kilo ölçümü vb.) yapılması gerekmektedir. Bu yöntem kullanılırken kontrol için belli aralıklarla doktora başvurulması gerekmektedir.

DERİ ALTI İMPLANTLAR 

• İmplanon, deri altına yerleştirilen 4 cm uzunluğunda ve 0,2 cm çapında bir çubuktur. 
• 3 yıl süre ile gebelikten korur.
• Eğitim almış hekim veya hemşire tarafından basit bir yöntemle üst kola yerleştirilir.
• Kadının yumurtalıklarında yumurta hücresinin gelişip atılmasını, rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek tohum hücrelerinin rahim içine girmesini, rahim iç tabakasını incelterek gebelik ürününün yerleşmesini engeller. G
• ebelikten koruyucu etkisi yüksektir.
• Kullanılması kolaydır. 3 yılda sadece 1 kez uygulanması yeterlidir. Hatırlamayı gerektirmez.
• Cinsel ilişkiden bağımsızdır. Çıkarılınca doğurganlık 3 ay içinde geri döner.
• Anne sütünün kalitesini ve miktarını etkilemez.

Olumsuz Yönleri Nelerdir?

• Adet düzeninde aksama, düzensiz ve uzamış kanamalar ilk yıl görülebilir, uygulamadan bir yıl sonra hiç adet görmeme beklenebilir.
• Uygulama için eğitilmiş personel gereklidir. Küçük bir cerrahi işlemle yerleştirilir ve çıkarılır, işleme bağlı uygulanan yerde enfeksiyon, hematom gelişebilir.
• Deri altında fark edilebilir. Kullanıcı yöntemi kendi kendine bırakamaz.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuğu yoktur.

Kimler İçin Uygun Değildir?

• Meme kanseri mevcudiyeti, nedeni bilinmeyen vajinal kanama, emziren annelerde doğum sonrası ilk 6 hafta, aktif karaciğer hastalığı olanlar 
• İmplanon kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır.
• Sağlık personeli tarafından özel bir teknikle sol kolun üst kısmına yerleştirilir. Yerleştirme işlemi yaklaşık 1 dakika sürer, etkisi hemen başlar.

POSTKOİTAL HAPLAR (ERTESİ GÜN HAPI)

• Kondom yırtılması, diyaframın yer değiştirmesi, RİA’nın düşmesi, hap alınmasının unutulması, cinsel tecavüz gibi durumlarda ihtiyaç duyulur.
• Gebelik oluştuktan sonra etkili değildir. Düşük yaptırıcı değildir!
• Tekrarlanan kullanımlar olabilir, fakat sık ve tekrar kullanımlarda koruyuculuk diğer yöntemlere göre daha düşüktür.
• Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 72 saat içinde uygulanmalıdır. (İlk doz cinsel ilişkiden sonraki 72 saat içinde alınır, 12 saat sonra doz tekrarlanır.)
• İki tipi vardır: Östrojen ve Progesteron içerenler, sadece progesteron içerenler.
• Rutin bir korunma yöntemi olarak kullanılamaz!

RAHİM İÇİ ARAÇ (SPİRAL)

• Küçük, esnek materyalden yapılmış, ilaç ya da bakır içeren bir araçtır, rahim içine sağlık personeli tarafından konur.
• Erkek tohum hücrelerinin yumurtayı döllemesini engelleyerek gebeliği önler.
• Rahim içi araç kullanımı için, isteyen kişiye uygun olup olmadığını açısından mutlaka sağlık kuruluşuna danışılması ve muayene yapılması gerekmektedir. Rahim içi araç takıldıktan sonra kontrolü için belli aralıklarla doktora başvurulması gerekmektedir.
• Cinsel ilişkiyi etkilemez.
• Bazı kadınlarda, takıldıktan sonraki birkaç ay içinde rahimde hafif kramp şeklinde ağrılar ve adet miktarında artma olabilir.
• Bakırlı RİA ve Hormonlu RİA olarak iki tipi vardır.

Kimler kullanamaz? 

• Gebeler.
• Rahim boşluğunu ilgilendiren şekil bozukluğu olanlar.
• Rahim, rahim ağzı, yumurtalık ve diğer pelvik organ kanseri olanlar.
• Tanı konulmamış vajinal kanaması olanlar.
• Üreme organlarında halen veya tekrarlayan enfeksiyonu olanlar.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonu olanlar.

KADIN İÇİN BARİYER YÖNTEMLER 

DİYAFRAM

• İnce plastikten yapılmış, rahmin hazneye açılmış kısmını (ağzını) örten bir kapaktır
• Erkek tohum hücrelerinin hazneden rahme geçmesini engeller.

SPERM ÖLDÜRÜCÜ FİTİL, KÖPÜK, TABLET VB.

• Hazneye konularak, erkek tohum hücrelerini öldüren kimyasal maddelerdir.
• İlişkiden 10 dk önce hazneye yerleştirilmelidir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı kısmen koruyucudur.
• Kadınlar kendi kendine uygulayabilir.
• Diğer modern yöntemlere göre korucuyu etkisi düşüktür.
• Kullanımından önce mutlaka bu yöntemin kişiye uygun olup olmadığını açısından sağlık kuruluşuna danışılması ve muayene yapılması gerekmektedir.

ERKEK İÇİN BARİYER YÖNTEMLER 

KONDOM

• Erkeklik organına (penise)sertleştikten sonra takılan,
• Kauçuktan yapılmış çok ince kılıf olup, döl hücrelerinin hücreye
• Boşalmasını engeller.
• Cinsel yolla bulaşıcı hastalıklardan koruyucu, güvenilir bir yöntemdir.
• Her cinsel ilişkide yeni bir kılıf kullanılmalı, takılırken delik ya da yırtık olmadığına dikkat edilmelidir.
• Kullanım sonrasında da yırtık olup olmadığı tekrar kontrol edilmeli, yırtık varsa acil gebeliği önleyici bir yöntem kullanılmalıdır.
• Kondomun yapılmış olduğu kauçuğa karşı alerjisi olan kişiler hariç, her erkek ve eşi güvenli şekilde kullanabilir.

CERRAHİ YÖNTEMLER

KADINLARDA TÜPLERİN BAĞLANMASI (TÜP LİGASYON)

     Kadınlarda, yumurtalıktan çıkan yumurta hücresi, yumurtalık kanallarından geçerek rahme ulaşır. Yumurtalık kanalları (tüpler) kapatılınca, yumurta rahme geçemez ve erkek tohum hücreleriyle karşılaşamaz ve yumurta vücut tarafından yok edilir. Operasyonla yapılan, gebelikten kesin koruyan, kalıcı yöntemdir.

ERKEKTE TOHUM KANALLARININ BAĞLANMASI (VAZEKTOMİ)

     Erkeklerde, tohum (döl) hücreleri testislerde meydana gelir. Tohum kanalları kapatılınca, döl hücreleri dışarı atılamaz. Vücut tarafından eritilirler. Operasyonla yapılan, girişim sonrası (20 boşalma) koruma kaygısız kalmaz, gebelikten kesin koruyan, kalıcı yöntemdir.

UYARI:

• Geleneksel yöntemlerden yaygın olarak kullanılan “Geri çekme” ve “Vajinal Lavaj” (haznenin ilişkiden sonra yıkanması) yöntemlerinin koruyucu etkisi yoktur.
• Bu yöntemi kullananlar sıklıkla istenmeyen bir gebelikle karşılaşabilirler.
• Ayrıca kadınların hazneyi sık sık yıkamaları vajendeki doğal ortamı bozacağı için vajen iltahaplarına (vajinit) neden olabilir.

Herhangi bir modern aile planlaması yöntemin kişiye uygun olup olmadığının belirlenmesi açısından sağlık kuruluşuna danışılması ve aile planlaması danışmanlığı alınması gerekmektedir.